در ایران استفاده از این فناوری مهم توانسته انقلاب بزرگی در حوزه پزشکی چه در بخش درمان چه تشخیص به‌پا کند. باوجود بار تحمیلی انواع تحریم‌ها از سوی غرب، اما دانشمندان ایرانی موفق شده‌اند با اتکا به دانش خود، همپای توسعه جهانی پیش بروند.
پزشکی هسته‌ای چیست؟
پزشکی هسته‌ای شاخه‌ای از تصویربرداری پزشکی، فیزیک پزشکی و پرتونگاری مولکولی است که از خواص هسته‌ای مواد مثل رادیوایزوتوپ‌ها برای تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند. فناوری هسته‌ای و پرتوها در حوزه پزشکی ۳ کاربرد مهم دارد. در وهله اول کاربرد درمانی این فناوری است به‌طوری‌که از پرتوها برای درمان انواع بیماری‌ها، تومورها و سرطان‌ها استفاده می‌شود. کاربرد بعدی آن به تشخیص انواع بیماری‌ها منجر می‌شود و کاربرد سوم فناوری هسته‌ای و پرتوها در زمینه استریل‌کردن تجهیزات پزشکی است.
درمان به روش فناوری هسته‌ای
در حال حاضر سالانه یک میلیون بیمار از خدمات رادیودارویی سازمان انرژی‌هسته‌ای در کشورسود می‌برند. همچنین ۱۹۰ مرکز پرتودهی از خدمات رادیودارویی این سازمان استفاده می‌کنند. در بحث درمان به ۲ روش از فناوری هسته‌ای استفاده می‌شود. در روش اول پرتوها از بیرون بدن به موضع تابیده می‌شود و این پروسه با مدیریت و تحت نظر پزشک متخصص انجام می‌شود. در روش دوم پرتوها درون بدن به‌وجود می‌آیند یا کاشته می‌شوند که در این روش از رادیو داروها استفاده می‌شود.
همچنین در روش موسوم به براکی‌تراپی، چشمه‌های پرتو داخل تومور و مناطق سرطانی به‌اصطلاح کاشته شده و مواد پرتوزا باعث نابودی سلول‌های سرطانی و تومورها می‌شود. در پرتودهی از بیرون بدن، از انواع شتاب‌دهنده‌ها استفاده می‌شود که خوشبختانه استفاده از این شتاب‌دهنده‌ها در بیمارستان‌های مختلف ایران بسیار توسعه‌یافته است.
رتبه جهانی ایران در تولید رادیوداروها
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به پیشرفت داخلی در زمینه انرژی هسته‌ای گفت: «هرآنچه امروز به‌عنوان صنعت هسته‌ای کشور می‌شناسیم، نتیجه تلاش و کوشش دانشمندان ایرانی است. فناوری هسته‌ای ایران به‌صورت بومی و درون‌زا توسعه یافته است.» او با تشریح کاربردهای مهم فناوری هسته‌ای در زندگی مردم و تولید انواع رادیوداروها در سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «با توجه به برخورداری از اورانیوم و غنی‌سازی آن توانسته‌ایم به تولید انواع رادیوداروهای تشخیصی، درمانی و تسکینی دست یابیم.
باید بدانید که کیفیت رادیوداروهای ایرانی آنچنان خوب است که این داروها در رتبه‌های اول تا سوم جهان قرار دارند. تولید رادیوداروها در ایران سبب نجات جان یک میلیون بیمار شده و اکنون این داروها به کشورهای مختلف جهان صادر می‌شود. جمهوری اسلامی ایران تبدیل به یکی از قطب‌های تولید رادیودارو در جهان شده است.
از تولید واکسن تا استریل تجهیزات
سانتریفیوژ توبولار و سانتریفیوژ زونال پیوسته برای تولید انبوه واکسن، سانتریفیوژ بانک خون و اولترا سانتریفیوژ از دستاوردهای دانشمندان ایرانی است. تنوع لیزرهای مورد استفاده در جراحی و درمان از دیگر عرصه‌های خودنمایی دانشمندان هسته‌ای است.
تولید پودر بندآورنده خون با استفاده از این فناوری نیز از تولیدات مهمی است که به‌گفته مقامات سازمان در شرف صادرات نیز هست. فناوری هسته‌ای در شاخه‌های مختلف پزشکی مانند انکولوژی، قلب و عروق، نورولوژی، پنومولوژی و اطفال نقش پررنگی دارد. استریل کردن تجهیزات پزشکی نیز یکی از کابردهای بسیار مهم فناوری هسته‌ای محسوب می‌شود. در استریل به روش پرتودهی، میکروارگانیسم‌ها و یا باکتری‌های کوچک روی تجهیزات پزشکی نابود شده و استریل می‌شوند.
تشخیص با رادیواکتیو
اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) نمونه‌ای از روش پزشکی هسته‌ای است که برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود. اسکن PET از یک ماده رادیواکتیو استفاده می‌کند که وارد جریان خون می‌شود و به اندام خاصی می‌رود. پزشکان از یک دوربین مخصوص برای تماشای نحوه حرکت ردیاب استفاده می‌کنند. دوربین اطلاعاتی را به رایانه می‌فرستد که با حرکت ردیاب در اندام، عکس می‌گیرد. پزشکان از این تصاویر برای تشخیص مشکلات اندام مورد نظر استفاده می‌کنند.
عناصر رادیواکتیو مختلف به‌طور متفاوتی توسط اندام‌های مختلف جذب می‌شوند. به‌عنوان مثال، ید توسط غده تیروئید جذب می‌شود، بنابراین از ید-۱۳۱ برای تشخیص و درمان سرطان تیروئید استفاده می‌شود. پزشکان بهترین رادیودارو را برای قسمتی از بدن که برای تشخیص یا درمان نیاز دارند انتخاب می‌کنند.
